Servaaskerk Maastricht

Inleiding   Vroege geschiedenis en Romaanse bouwperiode   De Dubbelkapel   Het westwerk en de Keizerzaal   Henric van Veldeke en St. Servaas   De Sleutel van Servaas   De Cenotaaf   De Romaanse kapitelen   het Bergportaal

Het westwerk en de keizerzaal

Tekening van van Gulpen uit 19e eeuw

Rob Mekken constateert, samen met andere onderzoekers, dat de keizerzaal en ook andere onderdelen van de westelijke kerk uniek in zijn soort is in vergelijking met andere kerken. Midden in het schip stond de cenotaaf van Monulfus en Gondulfus. Vanaf daar begon het keizerlijke deel van de kerk. Als je als bezoeker door een van de Oost-portalen naar binnen kwam zag je via deze Cenotaaf het indrukwekkende driedelig opgebouwde westelijke deel met daarvoor een dubbelreliëf.

dubbel-reliefDit dubbelreliëf bevatte beneden een soort "porta clausa", een gesloten poort in de vorm van een mandorla met daarin de maagd Maria met kind. Maar deze "poort" kon worden geopend door een van de gunstelingen van Christus, Petrus en Servatius, allebei krijgen ze een sleutel. De sleutel van Servatius staat voor de wereldlijke sleutel, de macht van de keizer die de plaatsvervanger van de wereldlijke macht is van God, waar de Paus zijn geestelijke macht overdraagt aan Petrus, de eerste Paus. Het is dus Petrus die de poort opent voor de keizer of zijn plaatsvervanger, de proost, als vertegenwoordiger van het wereldlijke gezag van Christus. Het lijkt niet toevallig dat dit reliëf is ontstaan niet lang na de inname van Rome door Barbarossa, waarbij het leger o.l.v. de aartsbisschop van Mainz, Christian von Buch, met "Brabantse soldaten" de doorslag schijnt te hebben gegeven. Vanaf dat moment is de macht van de paus voor enige tijd zeer gereduceerd. Achter het reliëf op een verhoging bevond zich een altaar, het westelijke altaar, gewijd aan Maria. Dit dubbelreliëf stond verder onder een grote boog (timpaan), die de gaanderij van het oratorium besloot. Een dergelijke timpaan is een onderdeel van de bekende voorstelling van de "civitas deo", ook daar altijd boven een poort. Daarboven nog bevond zich een dwerggalerij met zuilen, waarachter zich de keizerzaal bevond. Ook deze derde geleding met zuiltjes is een tamelijk vast onderdeel van de "Civitas Deo". Deze driegeleding stamt overigens al uit de Romeinse oudheid.

Een mooi voorbeeld is de Romeinse stadspoort "Porta Marzia" van Perugia, hiernaast afgebeeld. In het midden van deze keizerzaal stond de troon van de keizer, of zijn plaatsvervanger als hij in Maastricht was, de proost, dat was dus in die tijd de aartsbisschop van Mainz, rijkskanselier Christian von Buch. Het idee van een keizerlijke loge is waarschijnlijk afkomstig uit Constantinopel, waar de Romeinse keizers ook het opperste gezag in de kerk vertegenwoordigden boven dat van de patriarch en ook zij zetelden in een aparte loge in de kerk. Verder denkt Mekken aan te tonen dat het binnenste westwerk van de Servaas van Maastricht sterk geïnspireerd is op de westelijke octogonaal van de paltskerk van Aken. Op 8 september moet volgens de ordinarius custodem het feest van Maria geboorte gevierd worden op het west-altaar. Dit is ook de datum dat de Akense paleiskapel werd gewijd, waar volgens de overlevering 363 bisschoppen aanwezig waren, + de stoffelijke resten van Monulfus en Gondulfus om zo het gretal van 365 vol te maken. Op de dag dat het westaltaar van Maastricht is gewijd, gebeurde dat met de aanroeping van Gods moeder, zoals dat ook gebruikelijk was bij de Akense consecratie.

De keizerzaal

Boven het orgel is er in het westen dus nog een verdieping. Deze is tegenwoordig aan het oog onttrokken, dat deel is om klimatologische redenen dicht gemetseld. Maar het is wel bereikbaar via de linker of rechter stenen wenteltrappen opzij van het westkoor. Hier bevindt zich een aparte zaal, die de keizerzaal wordt genoemd. Zoals eerder beschreven was het westelijke deel voor de wereldlijke macht bestemd, en de ultieme wereldlijke macht was in de tijd van de bouw de keizer. Tot 1204 was de kerk rijksonmiddellijk, en er zijn ook enkele keizers die in Maastricht tijdelijk vertoefden op hun rondreizen en dan de Mis bijwoonden in de Servaas. De plaatsvervanger van de keizer was de proost. Ook deze was lang niet altijd aanwezig, want de proosten van het Servaaskapittel waren vaak ook nog proost van een ander kapittel, bijv. in Luik, Keulen of Mainz.
In het midden van deze zaal bevond zich de keizerstroon. Vandaar kon je vanaf de hoogte de dienst bijwonen. Achter de keizerstroon is een rond raam. De keizer werd zo letterlijk verlicht.
Tegenwoordig worden er in de keizerzaal regelmatig kleinschalige concerten georganiseerd, bijv. tijdens het evenement "Musica Sacra" in september.

 

 Ziet u slechts 1 pagina?
klik hier voor de volledige website
"Voorouders uit Midden-Limburg"